تاب آوری یعنی چه؟

تاب آوری، یعنی مهارت ها، خصوصیت ها و توانمندی هایی که فرد را قادر می سازد با سختیها، مشکلات و چالشی ها سازگار شود و بر رویدادهای پر استرس غلبه کند. به عبارت دیگر، تاب آوری، زندگی کردن در دشواری و موفق بودن است.

ویژگی های خانواده تاب آفرین

برخورداری از پیوندهای مهربانانه و انسجام خانوادگی: به هر میزان محیط خانواده دارای آرامش بوده، هماهنگی لازم بین والدین برقرار باشد و آنان به خوبی از فرزندان خود حمایت کنند، محیط خانه برای فرزندان دوست داشتنی تر می شود و بدین ترتیب، شرایط برای پرورش فرزندان دارای عزت نفس، خودکارآمد و تاب آور مهیا خواهد شد. بدیهی است که آشفتگی، نابسامانی، درگیری و مجادله ی والدین با یکدیگر، سبب ایجاد استرس و اضطراب در فرزندان می شود و خانه به مکانی نامناسب تبدیل  می گردد. در چنین شرایطی از تاب و تحمل فرزندان کاسته خواهد شد.

نوع دوستی:  والدینی که به اطرافیان خود بی توجه نیستند و در حد توانایی خود مشکلات دیگران را مرتفع می کنند، دارای فرزندانی خواهند بود که آنان نیز صفت نوع دوستی و کمک رسانی به دیگران را در سرلوحه ی زندگی خود قرار خواهند داد. داشتن امید برای رویارویی با مسائل و مشکلات:  پدران و مادرانی که بدون واهمه و با امیدواری به استقبال مشکلات زندگی  می روند و ناکامی را به شادکامی تغییر می دهند، فرزندانشان نیز به این صفت پسندیده مجهز خواهند شد و به راحتی در قبال مشکلات سرشان را خم نمی کنند.

داشتن برنامه برای غنی سازی اوقات فراغت:  والدینی که از حداقل امکانات برای تفریح و ایجاد شادمانی فرزندان استفاده کنند، زمینهی ارتقای تحمل فرزندان در برابر مشکلات را فراهم خواهند ساخت.

انعطاف پذیری در برابر مشکلات:  مادران و پدرانی که در صورت مواجه شدن با حوادث ناگوار و گوناگون زندگی، دچار درهم ریختگی نشوند، بلکه توان تحمل و سازگاری با این مصائب را داشته باشند و با قرائتی جدید به ادامه ی  زندگی مبادرت ورزند، فرزندانشان نیز از این الگوهای رفتاری، سبک زندگی کردن را می آموزند و خواهند توانست در قبال سختی ها، تاب آورند و با سلامت روان از این گونه رخدادها عبور کنند.

وقت گذاشتن برای فرزندان:  از جمله مولفه های تاثیر گذار در برقراری ارتباط موثر با فرزندان، این است که والدین ساعاتی از روز را به فرزندان خود در زمینه های مختلف، اعم از رسیدگی به امور تحصیلی، ورزشی، بازی و سرگرمی، مسافرت دسته جمعی و... اختصاص دهند. این امر مهم، تاثیر بسزایی در ارتقای شخصیت و سلامت روان فرزندان خواهد داشت.

 توجه به معنویت:  به هر میزان والدین در زندگی روزمره به مسائل معنوی، به ویژه موضوعات دینی اهتمام ورزند، از آرامش و توکل لازم برخوردار و در رویارویی و مواجهه با موقعیت های بحرانی و پیش بینی ناپذیر، از نقطه اتکا بهره مند خواهند بود. بر این اساس، فرزندان این دسته از خانواده ها نیز دارای این ویژگی ها خواهند شد. در ضمن به یاد داشته باشیم که فرزندان از راه چشم تربیت می شوند، نه از راه گوش! پس والدین باید با عمل کردن به احکام دینی، شرایط تقویت رفتار مذهبی فرزندان را فراهم سازند.

تبیین سطوح انتظار به صورت شفاف:  والدین باید انتظارهای خود را از فرزندان به صورت روشن بیان کنند تا سبب سردرگمی فرزندان نشوند.

ابراز احساسات:  هیچ گاه نباید به گونه ای رفتار کنیم که احساسات در درون ما انباشته شود، بلکه باید ضمن احترام به حقوق دیگران، به روشی معقول، آرام و با اعتماد به نفس، نسبت به ابراز مستقیم احساسات و خواست های خود درباره یک موقعیت، مبادرت کنیم و به دفاع از حقوق خود بپردازیم. این رفتار سبب خواهد شد که فرزندان ما از دوران نوجوانی، احساسات و مشکلات احتمالی خود را با ما یا با افراد دارای صلاحیت مطرح کنند.

پذیرش پیامدهای رفتار:  والدینی که مسئولیت زندگی، نحوه تربیت فرزندان و نظایر آن را پذیرا باشند و سعی کنند به سوی زندگی متعالی حرکت کنند، فرزندانشان نیز مسئولیت پیامد رفتارهای خود را می پذیرند و آنان نیز یاد خواهند گرفت با خلاقیت لازم، نسبت به آفرینش پیامدهای مناسب، اقدام کنند.

ارتقای آستانه تحمل:  والدین باید آستانه تحمل فرزندانشان را ارتقا دهند تا آنان توان رویارویی با سردی و گرمی و فراز و نشیب های زندگی را داشته باشند. بر این اساس، لازم است در پاره ای از مواقع، ضمن محدودیت در ناز و نعمت، فرزندان خود را در شرایط سخت، اما قابل کنترل، همراه با راهنمایی و هدایت قرار دهیم تا فرزندانمان رفتار " تاب آورانه " را بیاموزند.

رعایت مقررات و قوانین:  والدین باید در منزل بدون هرگونه تحکم و با مشارکت فرزندان، نسبت به تعیین مقررات و قوانین ( زمان رفت و آمد به منزل، میزان تماشای تلویزیون و کار با رایانه، نظافت منزل و... ) اقدام کنند و  نسبت به اجرای آن اهتمام ورزند. این موضوع سبب خواهد شد فرزندان شرایط زیستن و بهتر زیستن را فرا بگیرند و از اتلاف وقت پرهیز کنند.

احساس مسئولیت:  آگاهی فرزندان از مسئولیت هایشان سبب خواهد شد که بیش از حد به والدین متکی نباشند و خودشان قدرت اداره خود را داشته باشند.

خصوصیات فرزندان تاب آور:  پذیرش واقعیت های زندگی و برخورداری از توانایی چشمگیر برای تجزیه و تحلیل واقع بینانه و اتخاذ تصمیمات مناسب.داشتن توانایی و مهارت حل مسائل فرا روی خود. خودمختاری، داشتن احساس خود ارزشمندی و کفایت اجتماعی. داشتن احساس همدلی و توانایی برقراری ارتباط متقابل توام با احترام دیگران. برخورداری از ثبات هیجانی.

منبع:  ماهنامه پیوند - شماره های  366 - 367

نویسنده:  حمید صرامی