سلام کردن اولین مرحله برای ارتباط سالم بین دو انسان است که حاوی پیام های متعددی از قبیل دوستی، صمیمیت، محبت، تواضع، دعای خیر، اطمینان دادن به طرف مقابل و ... است.

لفظ سلام یک واژه بسیار زیبا و پر معنا است که با آن برای مخاطب خود دعای خیر و آرزوی سلامتی داریم و در عین حال به او به اطمینان می دهیم که از ناحیه ما هیچ ضرری متوجه او نخواهد شد.

در روایات وارده از پیامبر (ص)، سلام عامل افزایش دوستی و محبت دانسته شده است. و از آن حضرت روايت شده است كه فرمود: «سلام كردن مستحب و جواب آن واجب است». بر همین اساس در اسلام به سلام کردن بسیار سفارش شده‌ است و آن را امر مستحبی دانسته اند که از طرف خداوند متعال دارای پاداش بسیار است.پیامبر اسلام (ص) همواره در سلام کردن از دیگران پیشی می‌گرفتند و هیچ گاه کسی نتوانست در سلام کردن بر آن حضرت سبقت بگیرد.
 

دست‌دادن یا مصافحه مراسمی کوتاه میان دو نفر است که شامل در دست گرفتن دستان چپ یا راست یکدیگر می‌شود که گاهی اوقات با تکان مختصری نیز همراه است، خاستگاه این عمل نامعلوم است. 


رسم دست دادن، ‌معلوم نیست دقیقاً، از کی و از کجا آغاز شده است. آنچه در این بررسی مهم می‌باشد این است که امروزه رسم دست‌دادن جنبه بین‌المللی به خود گرفته و از نظر تشریفات و نزاکت هم به مرور زمان قواعد و مقرراتی برای آن بوجود آمده است.

دست دادن دقیقاً زمانی شکل می‌گیرد که دو دست بی‌درنگ یکدیگر را لمس می‌کنند، این عمل معمولاً در دیدارها، تبریکات، جشن‌ها، در هنگام تقدیم هدایا و پیشکش‌ها یا در حین عقد قراردادها و توافقنامه‌ها انجام می‌گیرد.

دست دادن اثرات شگفت انگیزی دارد و یک نمونه از ایجاد ارتباطات موثر فردی به حساب می آید. دست دادن شکل تکامل یافته‌ای از ارتباطات غیرکلامی است که طی سالیان سال به نمادی جهانی در ارتباطات بدل شده‌است. ما علاقه خود و صمیمیت را با دست دادن ابراز مى‏کنیم.بر عکس، اگر با کسى کدورت و دشمنى داشته باشیم، از دست دادن با او پرهیز مى‏کنیم.

به همین خاطر، این دستور مقدس و پر برکت اسلامى،در تحکیم رابطه ‏هاى دوستى و اخوت، ثمر بخش است. امام باقر (ع) فرمود: هر دو نفر مؤمنى که با هم دست ‏بدهند، دست‏ خدا میان دست آنان است و دست محبت الهى بیشتر با کسى است که‏ طرف مقابل را بیشتر دوست ‏بدارد.

در فرهنگ های مختلف آداب معاشرت دست دادن، متفاوت هستند ولی بعضی از نکات مشترک وجود دارند که لازم است مردم نسبت به آن ها آگاهی لازم را داشته باشند.

رعایت این نکات باعث می گردد تا شما به عنوان شخصی با فرهنگ و محترم، با آداب معاشرت بالا و با شخصیت شناخته شوید و دیگران خود را ملزم به رعایت احترام نسبت به شما نمایند .
 

1.هنگام سلام کردن و به خصوص دست دادن، به چهره مخاطب نگاه کنید و با لبخند به استقبال ایشان بروید. ارتباط چشمی بسيار مهم و اثرگذار است. به چشمان طرف مقابل نگاه کنید و تبسم بر لب داشته باشید.

2.برای ادای احترام به استادان و پیشکسوتان بکوشید در چند لحظه مقداری بدن خود را به طرف جلو ببرید و با خم نمودن سر خود از ارتباط چشمی کم نمایید. در مورد نابینایان لازم است تا قبل از دست دادن بگویید که می خواهید با آنها دست بدهید. به طور مثال من شاید بگویم " سلام.اجازه بدهید دستان شما را بفشارم . من علي عظيمي هستم".

3. برای تفهیم پیام همدلی توصیه می شود دست طرف مقابل را به اندازه ای که او دست شما را فشار می دهد فشار دهید. اگر دست طرف مقابل را محکم تر بفشارید بدان معنی است شما تسلط و یا قصد مسلط شدن به مخاطب را دارید . شما با دست دادن می خواهید عشق و محبت خود را به مخاطب منتقل نمایید.
                            
4. وظيفه كوچكترها تنها سلام كردن است نه دست دادن!
علی رغم آنکه بهتر است در سلام کردن پیش دستی نمود، لیکن این کوچکترها هستند که اول بايد سلام کنند، اما به هیچ عنوان پس از سلام کردن دست خود را براي دست دادن به سمت بزرگتر دراز نکنند! زيرا از ادب و متانت به دور است و اين بزرگترها هستند كه در صورت صلاحدید، می توانند برای پاسخ به احترام شما دست خود را جلوتر بیاورند و نبايد آزادي و اختيار آنها را سلب نمود.

در بسياري از جوامع و فرهنگ ها كوچكتر نبايد به طرف بزرگتر دست دراز كند و دست اشخاص بزرگتر و مسن را نبايد محكم فشرد.

همچنین باید توجه نمود که افراد جوان تر باید منتظر بمانند تا از طرف شخص مسن دعوت به دست دادن شوند. يعني اگر جواني و يا حتی كارمندي به يك فرد بزرگتر يا مافوق خود رسيد، ابتدا او باید با سلام كردن و حالت ايستادن اداي احترام كند و نبايد در دست دادن پيشقدم شود و عجله كند. در بعضي فرهنگ ها و حتي رفتار ديپلماتيك دست دادن كوچكتر به بزرگتر نوعي بي احترامي محسوب مي شود و اين حركت را ناپسند مي دانند.


5. افراد اجتماعی و با اعتماد به نفس با دست دادن محبت انگیز می توانند دلها را نرم و دیگران را مجذوب کنند. بويژه به کودکان دست بدهید و دستانشان را دو دستی بفشارید. و با آنها احوالپرسي كنيد. با این کار شما به آنها اعتماد به نفس می دهید و تا مدت ها در خاطر آنها به عنوان شخصی با آداب معاشرت و مهربان خواهید ماند.

6. مصافحه طولانی و بالا و پایین بردن مکرر دست به خصوص اگر فرد مقابل سالخورده و شخصیتی محترم و یا خانم باشد صحیح نیست . در هنگام مصافحه با سالمندان توصیه می شود از گرفتن بازو و یا لمس نمودن بدن آنها اجتناب نمایید. این توصیه در خصوص مخاطبان غریبه، افراد محترم و یا بزرگتر نیز صادق است.

7.آقایان بهتر است در سلام کردن به خانم ها دقت نمایند و فقط به خانم های آشنا و يا سالخورده سلام کنند و در سلام كردن با دختران و خانم هاي جوان تر پيشقدم نشوند. فراموش نکنید که توقف بیش از حد و طولانی به هنگام سلام و احوالپرسی با خانم ها پسندیده نیست.


8.همیشه به یاد داشته باشید در اولین برخورد با کسی که تازه با وی آشنا می شوید، دست دادن شما کوتاه باشد. در غیر این صورت این احساس به طرف مقابل القاء می گردد که در دام شما افتاده است و یا اینکه شما قصد سوء استفاده از وی را دارید. همچنين با حالت شاداب و سرزنده به دیگران دست بدهید و در همه حال خنده رو باشید. افرادی که با حالت بی حال و سست دست می دهند حامل پیام بی تفاوتی هستند که مخاطب این حس را به خوبی تجربه می کند.

9.پس از سلام کردن، بسیار کوتاه حال طرف مقابل را بپرسید و اجازه دهید تا وی به شما پاسخ بدهد.سلام و احوالپرسی نیازمند زمانی طولانی نیست، نه وقت خودتان را بگیرید و نه وقت دیگران را.

10.در سلام کردن از واژه های فارسی استفاده کنید، اما به هیچ عنوان به جای حرکت زبان، سر را به علامت سلام تکان ندهید. این عمل نوعی بی احترامی و کم محلی می باشد.

11.درست است که گفته شده پس از سلام کردن باید دست را جلو برد و دست داد، اما فراموش نشود با کسی دودستی دست ندهید. در اكثر جوامع دست دادن به صورت یک دستی درست است. معمولا دو دست دادن در بین نمازهای جماعت بین نمازگزاران مرسوم است . البته برخی می گویند اگر فردی با هر دو دست با شما دست می‌دهد، احتمالا آنقدر شیفته‌تان شده است که دوست دارد شما را در آغوش بکشد. استفاده از دست چپ براي گرفتن و پوشاندن دست‌ها، دست دادن دستكش‌وار ناميده می‌شود و نشان‌دهنده صداقت و صميميت زياد است. که اینطور نیست. گاهی اوقات شما از طرف استادان، والدین و پیشکسوتان دو دستی مورد تفقد قرار گرفتید؛ دست خود را روی دست آنها نگذارید. اجازه بدهید دست شما در بین دستان آنها بماند تا دستان شما را رها کنند.

می گویند در روزگار قديم فلسفه دو دست دادن از اين قرار بود كه وقتي فردي مي‌خواست به فقیری كمك كند سكه‌ای در كف دست خود مي‌گذاشت و با دست دادن آن را به فقير مي‌داد تا آبروي او حفظ شود. اما همانطور كه گفتيم در پایان نمازهای جماعت اگر کسی به شما دودستی دست می دهد، سعی کنید شما نیز چنین کنید.

12.اگر دست شما خیس است، به هیچ وجه با دست خیس و یا با مچ دست، دست ندهید، کافیست عذرخواهی نموده و ایستاده احترام بگذارید. توجه داشته باشید که اگر کف دست شما زیاد عرق می کند حتما در ملاقات های مهم قبل از دست دادن آن را خشک کنید .معمولا دست عرق کرده نشانه دلهره و نوعی هیجان غیر عادی است . گاهی اوقات دست دادن با دست خیس و عرق کرده باعث می گردد تادر طرف مقابل ایجاد تنفر به وجود آید .

13.به هیچ عنوان آقایان به قصد دست دادن نباید دست خود را به سمت خانم ها دراز کنند، بلکه در شرایط ویژه و در میهمانی های خانوادگی هنگام روبرو شدن با خاله یا عمه و یا … اگر این خانم ها دست خود را جلو آورند، شما وظیفه دارید دست بدهید. جلو بردن دست به سمت خانم ها برای دست دادن، نشان از عدم آگاهی نسبت به آداب معاشرت است.

14.به هنگام دست دادن، دست طرف مقابل را محکم نگیرید، خیلی ملایم و آرام و فقط به مدت ۳ الی ۵ ثانیه دست ها در تماس باشند، البته شل دست دادن هم درست نیست. زيرا نشان دهنده ضعف، نداشتن اعتماد به نفس، علاقه و ثبات است. با نوک انگشتان خود دست ندهید. اگر بر حسب عجله یا تصادف چنین کاری کردید، حتما از جانب مقابل معذرت بخواهید و دوباره با دست کامل به ایشان ادای سلام و احترام کنید.


15. هنگام دست دادن باید تمام کف دست مخاطب را لمس نمایید. افرادی که با نوک انگشتانشان دست می دهند معمولا افراد مغرور و یا وسواسی هستند. آنها شاید در هنگام دست دادن پیام بی تفاوتی را به مخاطب مخابره می کنند ضمن این که از دید روان شناسان این نوع دست دادن نشانه عدم اعتماد به نفس نیز می تواند باشد.
هنگام دست دادن بهتر است پرده میان انگشت شصت و چهار انگشت به صورت عمودی با دست طرف مقابل تماس برقرار کند. در این صورت می توان گفت که شما برای شخص مقابل احترام دو جانبه قائل هستید و به وی ارادت قلبی دارید. اگر شما به صورت افقی دست بدهید نسبت به اینکه دست شما بالا یا پایین دست طرف مقابل قرار گیرد حامل پیام های تسلط و یا برعکس می باشد. این روش دست دادن گاهی اوقات بین سران کشورها معمول است و مسولان تشریفات دیپلماتیک باید این موضوع را یادآوری نمایند.

16.دست دادن به دست کسی که دستش آزاد نیست صحیح نمی باشد. مثل کسی که وسیله ای در دست دارد، در حال خوردن غذا می باشد ، کار فنی انجام می دهد و يا پشت ميزش نشسته و  در حال تايپ كردن يا دو دست و يا در حال وضو ساختن است. مثلا: هنگامي كه كسي چند بسته يا پاكت در دست دارد و دست‌هايش آزاد نيست، نبايد دست خود را به سوي او دراز كنيم تا مجبور شود براي دست دادن بسته‌ها را زمين بگذارد يا همه را در يك دست يا زير بغل نگه دارد.

17.اگر دست شما آسیب دیده است و یا در آتل و پانسمان قرار دارد همه آن را می بینند لزومی به چرخاندن و دست دادن با دست چپ نیست . این مورد در همایش ها و اماکن عمومی ممکن است مورد شکار عکاسان خبری باشد. بنابر این در فاصله مناسبی قرار گیرید و از دست دادن اجتناب نمایید .  

18.سعی کنید هنگام دست دادن با مخاطب وقتی دستش را به گرمی می فشارید با صدای رسا و لحن خوش سلام کنید . گاهی اوقات لازم است تا با مخاطب روبوسی نمایید. از کشیدن طرف مقابل به سمت خود اجتناب نمایید و از زدن دست به پشت طرف مقابل بر حذر باشید. این می تواند حامل پیام خود خواهی باشد. از بوسیدن افراد به صورت ملچ ملوچ خودداری نمایید و به دو بار هم دوشی اکتفا نمایید .


19.هنگام جدا شدن از يك جمع، دست دادن با همه لزومي ندارد و فقط مي‌توان با يك معذرت‌خواهي خداحافظي كرد.

20.هنگامي كه مهمانان در حال غذا خوردن هستند و مهمان تازه‌اي وارد مي‌شود فقط ميزبان با او دست مي‌دهد و سايرين با لبخند و تكان دادن سر اظهار آشنايي مي‌كنند.

21.درصورتي كه آقايان كلاه داشته باشند، هنگام احوال‌پرسي و سلام بايد كلاه خود را بردارند و تا قبل از خداحافظي آن را بر سر نگذارند.

22.در مواردی که دست دادن شما بر روی سن و یا روبروی دوربین است شما باید با اشاره طرف مقابل نگاهتان را به شانه سمت راست عکاس و خبرنگار متمایل نمایید و لبخند بزنید.

این عکس را همه خبرگزاری ها انتشار می دهند . سیزدهمین جشنواره جوان خوارزمی

در همایش ها و موقعی که مفتخر به کسب تندیس و یادمان جشنواره هستید شروع کنید از سمت راست سلام کردن و دست دادن با مقامات تا به مقام اهدا کننده برسید. با دست راست، دست بدهید و همزمان جایزه خود را با دست چپ بگیرید . موقع دریافت جایزه ، زمانی را روبروی دوربین عکاسان بایستید و لبخند بزنید. مهم نیست اگر مقام مسئول این آیین را نمی داند شما به فکر عکس خوب باشید .بعد از آن شما با تمام افراد روی سن دست بدهید و تشکر نمایید. در این خصوص شما تنها مجاز به سلام کردن هستید و از درخواست اداری و روبوسی به شدت اجتناب نمایید.

23.از زل زدن به افراد و مخصوصا خانم ها هنگام دست دادن اجتناب نمایید.شما می توانید با لبخند و کمی خم کردن سر، اظهار خوشحالی کنید. دست دادن با خانم های ناشناس در همه فرهنگ ها و خانم های نامحرم در ایران مجاز نیست . در خصوص محارم هم ابتدا شخص خانم باید پیش دستی نماید و گرنه لازم نیست دست داد. آقايان هنگامي كه به خانم دست مي دهند بايد دست او را کمتر از مردان بفشارند . این موضوعی است که درک آن آسان است.

24.در مورد میهمانان خارجی در کنفرانس ها و جلسات لازم است موارد مذهبی دین مبین اسلام از طریق مسئول تشریفات و قبل از شروع مراسم هماهنگی گردد. دست دادن با دستکش مغایر با آداب معاشرت و عرف می باشد.  

25.برخی از افراد در هنگامی که دست می دهند دست طرف مقابل را نگه می دارند و در این شرایط طرف مقابل نیز معذب است که دست خود را رها کند . گروگانگیری نکنید. این کار اشتباه است.

26- با صدای رسا سلام کنید تا طرف مقابل بشنود و جواب بدهد. امام صادق(ع) فرمود: کوچکتر به بزرگنر،رونده بر نشسته،سواره بر پیاده، گروه کم بر گروه زیاد سلام کند. اگر گروهی در مجلسی نشسته بودند و گروهی وارد شدند، تازه واردها باید بر دیگران سلام کنند.
 

***خلاصه آداب سلام كردن و دست دادن:
*كي به كي سلام مي‌كند؟ 
نوبت پيشي‌گرفتن در سلام‌كردن به‌ترتيب زير است:
· كوچك‌تر به بزرگ‌تر
· زير دست به مافوق
· آقاي جوان به خانم مسن
. زن به مرد
· مهمان به ميزبان
· تازه وارد به حاضران

*چه كسي اول دست دراز مي‌كند؟
.بزرگ‌تر به كوچك‌تر
.مافوق به زير دست (در نيروهاي مسلح)
.رئيس به مرئوس (در نظام اداري)

*با این افراد شما دستتان را جلو نبرید. بگدارید اگر او مایل بود دست دراز كند .
۱- به یك خانم .
۲- به شخص مسن تر از خودتان .
۳- به یك شخصیت مهم .
۴- به كسی كه به شما معرفی می شود .

نکات کوتاه و نتیجه :
- با دست دادن یک نوع محبت و علاقه در خود می پرورانید.
- دست دادن باید محکم، صمیمانه و کوتاه باشد.
- دست دادن بايد توام با شادابی و متانت همراه با ارتباط کلامی و ارتباط چشم باشد.
- بايد با دست راست دست داد و دست دادن با دستكش نيز صحيح نمي باشد.
- دست دادن با سالمندان، خانم ها و افراد پیشکسوت با آرامی صورت می پذیرد.
- دست دادن حامل پیام است.